Balibo is een dorp in het grensgebied tussen Oost Timor en het Indonesische West Timor. Aan de noordkant van het dorp staat op een heuvel een rijzig oud Portugees fort, dat een goed uitzicht biedt over het dorp en de omringende velden.
Toen op 16 oktober 1975 het Indonesisch leger Oost Timor op illegale wijze binnenviel, trokken de militairen vanuit het westen langs dit fort het dorp binnen.
Balibo staat sindsdien bekend als de basis van de Indonesische invasie in de voormalige Portugese kolonie - en als de plaats waar vijf buitenlandse journalisten onder dubieuze omstandigheden het leven lieten. Nieuw onderzoek naar de dood van vijf journalisten legde twee-en-dertig jaar na dato in 2007 nieuwe feiten op tafel.
De dood van vijf journalisten in Balibo - enkele weken voor de Indonesische invasie in 1975 - is nog altijd een diplomatieke doorn in het oog van de relaties tussen Australië en Indonesië. Na jarenlange ontkenning door zowel de Indonesische als de Australische regeringen heeft een nieuw gerechtelijk onderzoek in het voorjaar van 2007 aangetoont dat er wel degelijk sprake was van een gerichte moord op de vijf journalisten. Geregistreerd vanuit Jakarta en medeplichtig verzwegen door de Australische regering in Canberra.
De Coroner’s Court in Sydney heropende begin 2007 het onderzoek naar de ware toedracht in Balibo. Onderzoeksrechter Dorelle Pinch baseerde de heropening op lang achtergehouden getuigenverklaringen en documenten. Het onderzoek heeft overtuigende bewijzen geleverd dat de vijf journalisten zijn vermoord. Ooggetuigen verklaarden te hebben gezien dat de journalisten werden gedood in opdracht van de Indonesische officier Yunis Yosfia. Deze werd later Minister van Informatie. De bevindingen spreken de jarenlange beweringen van de Australische en Indonesische regeringen tegen.
De Balibo Vijf, twee Australiërs, twee Britten en een Nieuw-Zeelander, werkten voor twee Australische nieuwszenders aan de berichtgeving over een mogelijke Indonesische invasie in het Portugese Oost Timor, dat op het punt stond om een zelfstandige staat te vormen. De journalist Greg Shackleton, cameraman Gary Cunningham en geluidsman Tony Stewart werkten in opdracht van het Australische Channel 7, terwijl de Britten Malcolm Rennie en cameraman Brian Peters een reportage maakten voor Channel 9.
Hun dood werd zowel door Indonesië als door Australië meer dan dertig jaar afgedaan als een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Diverse Australische onderzoeken kwamen tot deze conclusie. Het eerste officiële onderzoek was in 1976, door Alan Taylor, in opdracht van het Australische Ministerie van Buitenlandse Zaken. De conclusie hiervan was een herhaling van de Indonesische ontkenning: de dood door schotwonden was het resultaat van een ongeluk.
In 1996 liet de Australische Minister van Buitenlandse Zaken Alexander Downer onder politieke druk een tweede onderzoek verrichten, ditmaal door Tom Sherman. Dit onderzoek leverde het veelbetwiste Sherman Rapport op, met als slotconclusie dat de vijf journalisten onbedoeld waren beland in een kruisvuur tussen binnentrekkende Indonesische militaire troepen en Oosttimorese strijders.
Er waren voldoende redenen om het Sherman Rapport aan te vechten. Zo ontbraken de verklaringen van potentiële getuigen in Indonesië en Oost Timor, terwijl deze zich in een eerder stadium al hadden gemeld. Het rapport ging ook niet in op de vraag wanneer de Australische regering op de hoogte werd gesteld van de dood van de vijf journalisten en waarom de Australische regering toen niet onmiddelijk formeel heeft geprotesteerd. Zij hadden hiermee immers de invasie in Oost Timor kunnen stoppen.
Onder verdere politieke druk liet Downer in 1999 een derde onderzoek uitvoeren, wederom door Sherman. Het was geen verrassing dat de conclusie van dit derde onderzoek nauwelijks afweek van het vorige rapport. Hij had er dit keer echter wel iets aan toegevoegd: indien de journalisten zouden zijn vermoord, dan zou dit het gevolg zijn geweest van een ‘blunder’. Ook een VN-onderzoek in 2000 onder leiding van de Australische politieman John Skeffington werd voortijdig afgebroken. Skeffington’s verzoek om verlenging van zijn diensttijd, om zijn werk af te ronden, werd afgewezen.
Familieleden van de Balibo Vijf hebben meer dan 30 jaar lang gevochten om de waarheid boven tafel te krijgen. Zij hebben al die tijd geroepen dat de journalisten werden vermoord door Indonesiche militairen om te voorkomen dat zij voortijdig verslag zouden doen van de Indonesische aanval op Balibo. Shirley Shackleton, weduwe van Greg Shackleton, zei tijdens een interview voor de VOT Nieuwsbrief (nr 8, 2004): “Er is tegen ons gelogen en ons verstand werd beledigd. Ik ben bekritiseerd en door het slijk gehaald. Mijn herhaalde verzoeken om een juridisch onderzoek werden genegeerd.”
In de hoop om eindelijk opheldering te krijgen over wat er met de vijf mannen is gebeurd, verzocht de familie van cameraman Brian Peters om een onderzoek middels de Coroner’s Court in Glebe, een buitenwijk van Sydney. Onderzoeksrechter Dorelle Pinch heeft feiten weten te ontrafelen die eerdere onderzoeken nog niet hadden opgeleverd. De getuigen worden in dit rapport niet bij naam genoemd, maar zijn allen gecodeerd.
Getuige "Glebe 3" was destijds ingehuurd door het Indonesische leger. Hij verklaarde te hebben gezien hoe cameraman Brian Peters met zijn handen in de lucht “Australiërs” had geschreeuwd en vervolgens in elkaar zakte.
Getuige "Glebe 4", ook huurling, werd in detail ondervraagd over het aantal militairen dat betrokken was bij de aanval op Balibo. Dit betrof 120 ingehuurde Timorezen en ongeveer 400 Indonesische Kopassus (speciale legereenheid) – ondersteund door artillerie en marine. Na twee dagen van bombarderen waren alle burgers gevlucht. Vijf strijders van het Fretelin bleven achter om het dorp te verdedigen. Maar ook zij trokken zich terug toen Indonesiche troepen Balibo introkken waar de vijf journalisten toen nog verbleven. Het dorp werd zonder gevecht ingenomen. "Glebe 4" verklaarde tevens te hebben gezien dat drie witte mannen door Indonesische soldaten werden neergeschoten in een Chinese winkel in Balibo.
Om zich goed kenbaar te maken hadden de journalisten een Australische vlag geschilderd op hun woning, met daaronder in grote letters: "AUSTRALIA". Dit wordt bevestigd door beelden van een Portugese journalist, een paar dagen voordat Balibo werd aangevallen. Zijn film toont de journalisten die de vlag op het huis in Balibo schilderen. Het bewuste huis staat tot op heden bekend als het "Vlaghuis Balibo".
“Glebe 7” was een van de aanwezige vijf Fretelinstrijders. Hij vertelde tijdens de hoorzitting dat hij die dag vanuit zijn schuilplaats een officier zag schieten op Peters. Hij had er ook gehoord dat de anderen riepen: “journalisten!”, kort voordat de schoten klonken. "Glebe 5", een Timorese huurling van Kopassus, bevestigde dat hij twee uur later de dode lichamen van de vijf journalisten in een huis in Balibo had zien liggen.
"Glebe 2" beschuldigde de voormalige Indonesische Minister van Informatie Yunis Yosfiah, toen nog kapitein in het Indonesisch leger, van gericht schieten op de ongewapende Brian Peters, op zeer korte afstand. De journalist zou met zijn handen omhoog hebben gepleit bij Yosfiah voordat hij werd neergeschoten. Vervolgens schoten Indonesische soldaten op de andere journalisten. De getuige, zelf huurling, zei dit op afstand van 50 meter te hebben gezien. Hij verklaarde dat de soldaten hun documenten en apparatuur in de woning hadden vernietigd.
Foto: Yunus Yosfiah
Ook beschreef deze getuige hoe kolonel Dading Kalbuadi, toenmalig bevelhebber van de Indonesische invasietroepen, per helicopter naar die plaats was gevlogen en erop had toegezien dat de lichamen van de journalisten in een ander huis werden verbrand. Al die jaren, totdat hij instemde om te getuigen voor de Coroner’s Court in Sydney, heeft “Glebe 2” vastgehouden aan de officiële Indonesische versie van deze episode. De autoriteiten in Jakarta hadden zijn naam verbonden aan de verklaring dat de vijf journalisten in een huis waren omgekomen toen Fretelinstrijders het vuur hadden geopend. Volgens deze officiële verklaring was het huis in vlammen opgegaan toen het werd getroffen door een mortiergranaat.
Toen de Australische regering een jaar na de aanval een onderzoeksteam naar Balibo stuurde, had "Glebe 2" hen de officiële versie van het verhaal gegeven. De Indonesische kolonel Ed Sinaga zou bij dit vraaggesprek hebben gezeten. Sinaga had zich voorgedaan als een bediende van "Glebe 2" om te voorkomen dat deze de waarheid zou vertellen. Het was pas in 1999, ten tijde van het referendum, dat deze kroongetuige uiteindelijk besloot om een Australische journalist te vertellen wat zich werkelijk in Balibo had afgespeeld.
Yunus Yosfiah, die weigerde om naar Sydney te komen voor het onderzoek, ontkende de beschuldigingen tijdens een interview met de Australische zender ABC. Hij verklaarde de vijf journalisten nooit te hebben gezien, maar ontkende niet dat hij de leiding had bij de aanval op Balibo in oktober 1975. Volgens Yosfiah is de verklaring van "Glebe 2" een leugen.
Gordon Jockel, voormalig hoofd van het Australische inlichtingennetwerk JIO (Joint Intelligence Organisation), onthulde voor de Coroner’s Court dat hij er nooit aan heeft getwijfeld dat de Indonesische troepen met opzet de vijf journalisten hebben gedood om te voorkomen dat de clandestine operatie in het grensgebied zou uitlekken. Hij verklaarde dat de tragedie had kunnen worden voorkomen als de Australische inlichtingendiensten met elkaar hadden gecommuniceerd.
Jockel vertelde de onderzoeksrechter dat alle feiten om hun levens te redden bekend waren, maar dat geen enkele inlichtingendienst stappen had ondernomen. Zo zou de toenmalige Australische ambassadeur in Indonesië, Richard Woolcott, nog voor de aanval telegrammen hebben gestuurd naar de Australische regering met meldingen over de verwachte militaire aanval op het gebied.
Tussen de geheimen die na ruim 30 jaar werden onthuld ligt het feit dat onderschepte berichten van het Indonesische militaire radioverkeer bevestigen dat de Indonesiërs vooraf wisten dat de journalisten in Balibo waren.
De toenmalige Australische premier Gough Whitlam heeft altijd gezegd dat hij pas vijf dagen na de dood van de journalisten over het drama werd geïnformeerd. Zijn verschijnen voor de Coroner’s Court was de eerste keer dat Whitlam publiekelijk werd ondervraagd over zijn (voor-)kennis van de invasie en de omstandigheden van de dood van de vijf mannen. Hoewel hij zich andere zaken uit die periode nog uitstekend kon herinneren, verklaarde Whitlam zich geen waarschuwing voor de invasie te herinneren. Wel wist hij zich levendig voor de geest te halen dat hij op 21 oktober 1975 informatie ontving over een onderschept militair radiobericht dat melding maakte van “vier witte lijken” in Balibo. Niet omdat het schokkend nieuws was, maar omdat het onderscheppen van dergelijke radioberichten een zeldzaamheid was.
Whitlam's Minister van Defensie uit die tijd, Bill Morrison, verklaarde voor de Coroner’s Court dat hij een telegram had gezien dat op die bewuste 13 oktober waarschuwde voor de aanval op Balibo. Hij zei te hebben aangenomen dat Whitlam dit ook had ontvangen. Morrison had deze aanname niet geverifiëerd, omdat ”Whitlam al genoeg problemen aan zijn hoofd had met binnenlandse zaken”.
Inderdaad speelde er in die tijd een crisis binnen het Australische Ministerie van Mineralen en Energie, maar het blijft opmerkelijk dat een aggressieve militaire operatie door het grootste buurland van Australië aan de aandacht van de premier kon ontsnappen.
Belangrijk resultaat van het onderzoek is de bevestiging dat opeenvolgende Australische regeringen de zaak bewust gesloten hebben gehouden in het belang van de “Pro-Jakarta Lobby”. Dit orgaan, bestaande uit ambtenaren, politici, academici en zakenmensen, heeft belangen bij stabiele diplomatieke relaties met Indonesië. Dit “beleid” heeft niet alleen geleid tot bewust zwijgen over de invasie in Oost Timor, maar bracht ook met zich mee dat de gewelddadigheden door het Indonesische leger in Atjeh, Flores, de Molukken en West Papua nauwlijks onder de aandacht kwamen.
Ondanks deze wetenschap ging de Lobby gewoon door onder de vleugels van de Australische Minister van Buitenlandse Zaken. Alexander Downer zei te begrijpen dat de bezoekende Gouverneur van Jakarta, Sutiyoso, de dagvaardiging om te verschijnen voor de Coroner’s Court als een vernedering had beschouwd. De dagvaardiging gaf in 2007 aanleiding tot het onmiddelijke vertrek van de voormalige generaal uit Sydney. De woedende protesten die in Jakarta losbarstten bij zijn thuiskomst resulteerden in excuses van de premier van New South Wales – zonder twijfel op aandringen van het Departement van Buitenlandse Zaken.
Dat Australië kort na het referendum in 1999 Interfet-troepen naar Oost Timor stuurde, blijft een gevoelige en pijnlijke kwestie in Jakarta. Veel invloedrijke Indonesiërs volharden in hun mening dat de afsplitsing van Oost Timor een Australische aantasting was van territoriale integriteit.
Het meer recentelijk verlenen van visa voor politieke vluchtelingen uit West Papua heeft olie op het vuur gegooid en elke Australische poging om Indonesië te dagen voor oorlogsmisdaden zal de vlammen hoog doen oplaaien. Het is dan ook maar de vraag in hoeverre Australië het onderzoek doorzet.
Gedreven door de dreigende situatie in Oost Timor en het verdwijnen van de Balibo Vijf, vloog Roger East in oktober 1975 naar Dili om de waarheid aan het licht te brengen. Hij zette daar een eenmans nieuwsbureau op en deed verslag aan het AAP nieuwsbureau in Sydney en ABC Radio in Darwin. In die periode werd Oost Timor feitelijk bestuurd door het Fretilin; de Portugese gouverneur had zich teruggetrokken op het eiland Atauro. Roger East berichtte over de roep uit Oost Timor om internationale steun en leverde de eerste rapportages over de dood van de vijf journalisten in Balibo.
Toen op 28 november het Fretilin eenzijdig de onafhankelijkheid verklaarde, waren nog slechts drie buitenlandse journalisten actief in Oost Timor. Omdat al snel duidelijk werd dat een grootschalige Indonesische invasie aanstaande was, besloten Michael Richardson (The Age) en Jill Jolliffe (Reuters) met het Rode Kruis te evacueren naar Darwin. Als enig overgebleven buitenlandse reporter beschreef Roger East de naderende Indonesische troepen en de ontberingen van de burgerbevolking. Hij was van plan om vanuit de heuvels net buiten Dili verslag te doen van de invasie, maar werd door Indonesische paratroepers gevangen genomen voordat hij de stad kon verlaten.
Ooggetuigen meldden later dat hij samen met vele Timorese gevangenen op 8 december werd doodgeschoten door Indonesische militairen, op de kade van Dili. Zijn lichaam viel in zee en werd nooit meer teruggevonden. Een Indonesisch rapport verklaarde later dat Roger East een gewapende revolutionair zou zijn geweest. Buitenlandse Zaken in Canberra zweeg en heeft tot op heden niets ondernomen om de moord op te helderen.
Roger East was 53 jaar oud toen zijn laatste verslag via ABC Radio te horen was in de middag van 7 december 1975
De film Balibo, gebaseerd op de ware feiten omtrent de dood van vijf journalisten in het Oosttimorese stadje Balibo in 1975, is in Indonesië verboden. Echter, kopieën van de DVD worden op de zwarte markten volop te koop aangeboden - en gekocht! Balibo vertelt het verhaal over de verdwijning van vijf journalisten, en onthult de feiten die 30 jaar lang voor het publiek èn de naaste familieleden verborgen werd gehouden.
1975: Oost Timor, toen nog een Portugese kolonie, bereidt zich voor op onafhankelijkheid en heeft al een regering gevormd. Het Indonesisch leger staat echter op het punt om Oost Timor binnen te vallen. Vijf journalisten van de Australische netwerken Channel 7 en Channel 9 bevinden zich in het grensplaatsje Balibo, waar ze werken aan de berichtgeving over een mogelijke invasie. Ze verdwijnen spoorloos; familieleden horen niets meer van hen.
De Indonesische en Australische regeringen hielden ruim 30 jaar lang vast aan de officiële verklaring dat de journalisten per ongeluk in een kruisvuur zijn omgekomen. Vraag bleef echter al die jaren waarom de Australische premier Whitlam dagen lang heeft gewacht voordat hij het bericht over hun dood doorgaf aan de familieleden van de journalisten.
Onder druk van familieleden en actiegroepen wereldwijd was begin 2007 een Australische rechter bereid was de zaak te heropenen. Bewijsmateriaal werd opnieuw bekeken en getuigen werden opnieuw gehoord. Belangrijk resultaat van het onderzoek was dat De Vijf doelgericht om leven zijn gebracht en opeenvolgende Australische regeringen de zaak bewust gesloten hebben gehouden.
Regiseur Robert Connolly heeft het verhaal over de Balibo Vijf goed gedocumenteerd. Hij laat daarbij de gebeurtenissen zien door de ogen van een zesde Australische journalist, Roger East, die ook in Oost Timor om het leven kwam, neergeschoten op de dag van de invasie, op de kade van de hoofdstad Dili.
Dat Balibo een Australische productie is, betekent niet dat het verhaal over vijf verdwenen journalisten geen boodschap zou hebben voor Nederlands publiek. In tegendeel, want ook de Nederlandse journalist Sander Thoenes werd door Indonesische militairen vermoord in Oost Timor, op 21 september 1999. Net als bij De vijf van Balibo, zijn feiten en daders met naam en toenaam bekend. Net als in de zaak van Sander Thoenes zijn de daders van deze gerichte moord nooit veroordeeld, weigert de Indonesische regering iedere vorm van medewerking en blijft de eigen regering passief. Zowel in Australie als in Nederland wachten familieleden van vermoorde journalisten nog altijd op duidelijkheid en gerechtigheid.
De Nederlandse première van de film Balibo was in maart 2010, tijdens het Amnesty Filmfestival Movies that Matter in Den Haag. Daarna draaide de film enige tijd in Amsterdam (De Uitkijk), Rotterdam (Cinerama) en Eindhoven (Filmhuis BROET). Ook maakte de film in diverse steden deel uit van Shirley Shackleton's Speaking Tour. De Nederlandse distributeur E1 Entertainments bracht in het najaar van 2010 de film tevens op DVD uit.
Shirley is de weduwe van Greg Shackleton, één van de vijf journalisten die in 1975 in Balibo om het leven werden gebracht. Haar boek is een mix van een persoonlijk verhaal, politiek spel, geschiedenis en de strijd van Oost Timor.
Toen Indonesië in 1975 op het punt stond om Oost Timor binnen te vallen, verdwenen in de grensplaats Balibo vijf journalisten die voor de Australische Channel 7 en Channel 9 verslag deden van de mogelijke Indonesische invasie in Oost Timor. De journalisten, later meer bekend als de Balibo Vijf, werden vermoord door Indonesische militairen – de ware toedracht werd in de doofpot gestopt.
Shirley Shackleton vertelt haar beleving in haar boek The Circle of Silence. Een meeslepend verhaal over een bijzonder leven. Na de plotselinge dood van haar echtgenoot ontpopte zij zich tot een vooraanstaand activiste. Ze wijdde ze haar leven aan het boven tafel krijgen van de waarheid over de gebeurtenissen in Balibo.
The Circle of Silence gaat over vreugde, verdriet, woede, enorme vastberadenheid en moed. Het boek vertelt niet alleen hoe Shirley is blijven vechten voor de waarheid over Balibo, maar ook over haar aanhoudend protest tegen de Indonesische invasie van Oost Timor en haar pogingen om de opeenvolgende Australische regeringen tot actie te manen.
De weduwe van Balibo-journalist Greg Shackleton strijdt ondertussen al ruim veertig jaar voor de waarheid over de toedracht in 1975 in het dorp Balibo en ze zal niet rusten eer ze de feiten op tafel krijgt over de inhoud van de doodskist die in 1975 in Jakarta werd begraven in het bijzijn van Australisch Ambassadepersoneel, terwijl familieleden van de Balibo Vijf niet werden uitgenodigd of toegelaten bij de plechtigheid.
In september en oktober 2010 maakte Shirley op uitnodiging van Stichting Vrij Oost Timor een rondreis door Nederland om haar boek te presenteren en tevens te relateren aan de film BALIBO (2009) van de Australische filmmaker Robert Connolly.
Shirley Shackleton was in Nederland genomineerd voor de Democracy Ribbons 2010 en won in Australië met haar boek de prestigieuze Walkley Award 2010. Het boek The Circle of Silence is een absolute aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de zaak van de Balibo Vijf, de vrijheidsstrijd van Oost Timor of een bijzonder levensverhaal!
ISBN: 9781741964851 (Murdoch Books Australia, 2010)
The Circle of Silence van Shirley Shackleton is bij ons te bestellen via info@VrijOostTimor.nl
Deze docu-film is een cold-case onderzoek gebaseerd op Shirley Shackleton's boek over de moord op de Balibo Vijf. Shirley is de weduwe van Greg Shackleton, één van de vijf journalisten die in 1975 werden vermoord door Indonesische militairen in Balibo, in de aanloop naar de invasie van Timor-Leste.
De zaak Balibo is gehuld in mysteries op hoog niveau. We volgen Shirley op haar zoektocht naar de ware toedracht, nadat de zaak werd afgedaan als 'onvoldoende bewezen'. Ze vindt nieuwe bewijzen, zowel over de Indonesische daders als over de Australische belangen bij deze doofpot-affaire. In Jakarta gaat ze op zoek naar het graf: één kist, één graf, voor vijf journalisten. In Timor volgt ze, net als de journalist Roger East die daags na de invasie in Dili werd gedood, de route die de mannen in 1975 hebben afgelegd naar Balibo en we zien haar bij het huis waar de mannen zijn vermoord.
De film gaat echter verder dan de cold-case. Ook het plaatsen van bugs in het gebouw van de Timorese regering door de Australische geheime dienst in 2004 komt aan de orde.
Australië heeft nooit stappen ondernomen om Indonesië ter verantwoording te roepen voor de moord op de vijf journalisten in Balibo en Roger East in Dili. Met deze docu-film wordt opnieuw aandacht gevestigd op het feit dat zowel Indonesië als Australië de zaak diep in de doofpot hebben gestopt en dat de verantwoordelijken nooit zijn berecht: straffeloosheid. Het economisch belang waarmee de internationale gemeenschap bereid is om Indonesische oorlogsmisdaden te verdoezelen, vindt tot op heden zijn weerslag in de hele regio. Kijk bijvoorbeeld naar West-Papua, waar journalisten en VN-delegaties worden geweerd om te voorkomen dat de ecocide en de schending van mensenrechten wereldkundig worden gemaakt.
Oost Timor werd in 2002 officieel bevestigd als onafhankelijk land, maar de wonden in de samenleving helen langzaam. Het zogeheten 'Waarheid en Vriendschap Verdrag' met Indonesië geeft onvoldoende antwoord op schrijnende vragen in Oost Timor, zoals waar verblijven de ruim 4.000 gestolen Timorese kinderen en waar zijn de lichamen van de meer dan 200 jongeren die sinds het bloedbad bij Santa Cruz in 1991 zijn vermist? Oud-legerchef Wiranto werd ondertussen door de huidige president van Indonesië benoemd tot coördinerend minister voor Veiligheid.
Deze docu-film is een productie van het Australische Fair Trade Films en het Timorese Dili Film Works. De filmmakers zochten binnen en buiten Australië naar financiële middelen voor de eindproductie. Ook in Nederland hadden we hiervoor een crowdfunding gestart. Dankzij giften vanuit onze achterban konden we 1000 AUD bijdragen. Zie voor meer informatie de Walk against Impunity website.
Sander Thoenes werkte aan verslaggeving voor de Financial Times en Vrij Nederland, over de operatie van de Interfet Peace Keepers in de weken na het Referendum.
Op 21 september 1999 was hij onderweg met een motorfiets-taxi in de hoofdstad Dili, toen hij door militairen van het Indonesische Bataljon 745 in de wijk Becora om het leven werd gebracht. Zijn lichaam werd de volgende ochtend door Australische UN peace-keepers aangetroffen in de achtertuin van een huis op enige afstand van de hoofdweg.
Uit onderzoek bleek dat er van korte afstand op Sander was geschoten en dat zijn lichaam na de aanval was verplaatst om de vinding te vertragen. De bestuurder van de motorfiets-taxi, Florindo Araujo, wist te ontkomen. Hij verklaarde tegen het onderzoeksteam dat de motor staande was gehouden door zes mannen in grijs Indonesisch politie-uniform bij een wegversperring aan de hoofdweg in Becora.
Op zoek naar de waarheid werd Sander Thoenes enkele weken voor zijn 31e verjaardag vermoord. De daders zijn met naam en toenaam bekend. Desondanks hebben Indonesie en Nederland de zaak gesloten.
Op 16 oktober 2015 was het 40 jaar geleden dat vijf buitenlandse journalisten werden vermoord in Balibo, een zwarte dag voor vrije media en alles waar dit voor staat. Na vele lange afstandswandelingen en vele jaren actievoeren voor vrijheid en gerechtigheid nam Francis Janssen het initiatief om in vijf dagen van Dili naar Balibo te gaan lopen, een afstand van 130 kilometer.
De Walk werd opgezet om de Balibo Vijf te gedenken: Gary Cunningham, Tony Steward, Malcolm Rennie, Brian Peters and Greg Shackleton - en andere journalisten die in Oost Timor werden omgebracht: Roger East (1975), Sander Thoenes (1999), Agus Muliawan (1999) en Bernardino Guterres (1999) en alle Timorese slachtoffers van 24 jaar Indonesische bezetting.
Het is ook een eerbetoon aan het moedige volk van Oost Timor, dat doorging met hun strijd en uiteindelijk hun vrijheid herwon na 24 jaar bezetting.
Met deze voettocht van130 kilometer werd de nadruk gelegd op de consequenties van impunity (straffeloosheid): slachtoffers zien geen gerechtigheid en daders hebben groen licht om hun praktijken elders voort te zetten, met name in West Papua en de Molukken.
Francis liep zijn tocht niet alleen: in Nederland werd hij bijgestaan door Stichting Vrij Oost Timor met contacten in Dili, voorbereiding en een live-weblog. In Oost Timor werd hij opgewacht en gesteund door lokale journalisten, activisten en diverse organisaties die zich al vele jaren inzetten tegen straffeloosheid, waarbij zes Timorese lopers zich aansloten voor de voettocht naar Balibo. Ook sloten zich zeven fietsers van Dili Cycling aan om de lopers op hun eerste dag te begeleiden.
De Walk begon op 11 oktober in Becora, Dili. Bij het monument voor de in 1999 vermoorde Nederlandse journalist Sander Thoenes verzamelden zich vele sympathisanten, die de lopers volgden naar de tussenstop bij de Santa Cruz begraafplaats. Daar was een moment van bezinning voor de slachtoffers van het bloedbad in 1991, toen het Indonesisch leger het vuur opende op vreedzame demonstranten.
De tocht werd voortgezet naar Liquica voor de eerste overnachting. Na vijf dagen lopen kwamen ze op 15 oktober aan in Balibo, daags voor de herdenking van de moord op de vijf journalisten precies 40 jaar geleden. Zowel van de media als van lokale bevolking onderweg en in Balibo zelf kregen de lopers veel bijval. Door middel van een Engelstalige weblog op Facebook, werd de Walk against Impunty van moment tot moment door een breed publiek gevolgd. De blog kreeg overweldigend veel positieve reacties. We hebben een speciale website gemaakt met een overzichtelijke samenvatting van de blog-berichten.
Klik hier om de website van Walk against Impunity te bezoeken.
U kunt ook een kijkje nemen op de Facebook Weblog.