Op 30 augustus 1999 ging de bevolking van Oost Timor massaal naar de stembussen. Middels een referendum zou worden uitgemaakt of de oostelijke helft van het eiland Timor een onafhankelijk land zou worden of als een provincie van de Indonesische staat zou verdergaan. Vijf dagen later, op 4 september, werd de uitslag bekend gemaakt door Kofi Annan, de toenmalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties: 78,5% van de stemmen was voor onafhankelijkheid. Na een periode van twee en half jaar onder VN-bestuur, werd op 20 mei 2002 de soevereine staat Oost Timor officieel erkend.
Ondanks de grove intimidaties door Indonesische militairen en pro-indonesische milities in de maanden die vooraf gingen aan het referendum, koos 78,5% voor onafhankelijkheid.
Als onmiddellijke reactie hierop werd het land in twee weken tijd volledig verwoest en kwamen ruim 2.500 mensen bij dit geweld om het leven. Indonesische militairen en hun milities werkten volgens een goed voorbereide strategie van verschroeide aarde. De VN greep niet onmiddellijk in, maar ging in de eerste instantie over tot algehele evacuatie van haar staf. Ook werd met ingrijpen gewacht op de toestemming van de Indonesische regering. Toen de VN vredesmacht, Interfet, uiteindelijk arriveerde was van Oost Timor weinig meer over...
In november 1999 installeerde de VN een zogeheten overgangsbestuur in Oost Timor, UNTAET. Er kwam echter al gauw kritiek op de werkwijze en het geringe overleg met de Oosttimorese bevolking en haar leiders. De VN is een log apparaat, bureaucratisch en onlosmakelijk verbonden aan de wil van machtige landen als de Verenigde Staten. Ook de Wereldbank en het IMF hebben een flinke vinger in de pap wanneer het gaat om de politieke ontwikkelingen in een economische afhankelijk land. De tweeënhalf jaar durende VN-missie in Oost Timor heeft miljarden gekost, maar wat heeft het land daar nu eigenlijk zelf aan overgehouden? Er is nauwelijks infrastructuur aangelegd, er zijn geen telefoon- of postverbindingen buiten de hoofdstad Dili, educatie en gezondheidszorg zijn minimaal en faciliteiten als stroomvoorziening en het internetsysteem, die de VN begin 2000 installeerde, werden bij het vertrek van UNTAET in mei 2002 grotendeels weer afgevoerd.
Oost Timor is op 20 mei 2002 officieel erkend als onafhankelijk land. Maar bij onafhankelijkheid alleen houdt het niet op. Immers, 400 jaar kolonialisme door Portugal en 24 jaar onderdrukking door het Indonesische militaire regime laten diepe sporen na. Ook het bestuur onder de Verenigde Naties heeft weinig goeds gebracht. Anno 2002 is Oost Timor het armste land van Azië, terwijl Australië nog altijd het lnternationaal Gerechtshof negeert en het grootste deel van de olie in de Timor Gap opeist. De wereldbank en het IMF staan, hand in hand met buitenlandse investeerders, te popelen om hun graantje mee te pikken. De straffeloosheid voor de vele Indonesische officieren die misdaden tegen de mensheid hebben begaan vormen voor de Internationale Gemeenschap geen belemmering voor hun handelsbanden met Indonesia.
Oost Timor is onafhankelijk, maar laat het hier niet ophouden. De vele wandaden, de massagraven, de verschroeide aarde die Indonesia achterliet bij haar vertrek, de blunders van de VN, zowel bij de voorbereidingen van het referendum als bij de wederopbouw, blijven om Internationale aandacht vragen. Vandaar dat Stichting Vrij Oost Timor haar werk voortzet. Geen bemoeienissen maar daadwerkelijke steun!